Przebieg prawidłowego rozwoju mowy dziecka

 

0-1 rok życia

Dziecko głuży, czyli wydaje nieświadomie dźwięki podobne do samogłosek i spółgłosek. Głużenie występuje u wszystkich dzieci, nawet u głuchych i niedosłyszących.

Następny etap w rozwoju mowy to gaworzenie. Jest to w przeciwieństwie do głużenia czynność zamierzona, polegająca na naśladowaniu dźwięków zasłyszanych z otoczenia np. naśladowanie mowy mamy. Pod koniec 1 roku życia dziecko spełnia proste polecenia (rozumie mowę), pojawiają się pierwsze wyrazy takie jak: „mama”, „tata”, „baba” itp.

1-2 rok życia

Dziecko wymawia wszystkie samogłoski oprócz „ą” „ę”. Wymawia wiele spółgłosek oprócz s , z, c, dz, (mówi „sianki, siociek”), czasami nie wymawia „k”, „g” zamieniając je na „t”, „d" („totet” zamiast „kotek”). Trudniejsze spółgłoski zastępuje łatwiejszymi, upraszcza wyrazy opuszczając głoski, często wymawia tylko sylaby początkowe lub końcowe. W miarę rozwoju takich „potknięć” jest coraz mniej. Nie należy dziecka stale poprawiać, ale podawać prawidłowy wzorzec wyrazu. Dziecko w tym okresie, rozszerza zakres rozumianych słów, wymawia ich coraz więcej, doskonali wymowę, opanowuje gramatykę.

 

2-3 rok życia

Pojawiają się spółgłoski /k, g/, a pod koniec tego okresu /s, z, c, dz/. Nadal dzieci zastępują trudniejsze głoski łatwiejszymi lub nie wymawiają poszczególnych głosek w mowie spontanicznej, pomimo że potrafią wypowiedzieć je samodzielnie. W tym okresie nabierają świadomości wymawianiowej tzn. wiedzą jak dany wyraz powinien być wypowiedziany, chociaż same wypowiadają go błędnie. Pod koniec tego okresu mowę dziecka charakteryzuje zmiękczanie głosek /s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż/, np. „kosiula, pasiek), zamiana głoski „l” na „j”, a głoski „r” na „l” lub „j”(„jowej, lowel”), upraszczanie grup spółgłoskowych, brak wyraźnych końcówek. Dziecko trzyletnie nie musi posługiwać się zdaniami pod warunkiem, że doskonale rozumie mowę.

3–4 rok życia

Dziecko zaczyna posługiwać się dłuższymi wypowiedziami, układa zdania, może opowiedzieć zasłyszaną bajkę, chętnie włącza się do rozmowy z dorosłymi.

Często przestawia głoski, a nawet sylaby np. „kolomotywa” zamiast „lokomotywa”. Występują tzw. Upodobnienia, np. „dobać” zamiast „zobacz”, „pam” zamiast „pan”. Ponadto dzieci często tworzą nowe wyrazy np. „zatelefonić”, „pomasłować” (smarować chleb masłem).

Utrwalają się głoski, z, c, dz. Pod koniec 4 roku życia pojawia się głoska „r”, aczkolwiek często jest jeszcze zmieniana na „l” (to nie powinno jeszcze rodzica niepokoić).

Czasami pojawiaj się głoski /sz, ż, cz, dż/. Niewiele dzieci w tym okresie osiąga poprawna wymowę. Jest ona przeważnie zrozumiała dla otoczenia, jednak nadal zachowuje cechy mowy dziecinnej. Mogą występować agramatyzmy np. „Mam dwa siostry”.

 

4–5 rok życia

Pojawiają się głoski /sz, ż, cz, dż/., dziecko potrafi je powtórzyć, jednak w swobodnej mowie często zamienia na /s,z,c,dz/.

Pięcio–, sześciolatki poprawnie artykułują głoskę „r”. Może wystąpić tzw. nadpoprawność , hiperpoprawność czyli wymawianie nowo wyuczonych głosek w każdym miejscu, nawet tam gdzie one nie występują np. „ karoryfer, karafior, samochód”. Zdarzają się jeszcze w tym okresie uproszczenia trudniejszych do wymówienia wyrazów.

Dziecko sześcioletnie powinno wymawiać prawidłowo wszystkie głoski i mieć opanowaną technikę mówienia. Jest do tego w pełni przygotowane, jeśli jego rozwój fizyczny, psychiczny i emocjonalny przebiega w normie.

 

Opracowała S. Śmigielska na podstawie:
E. M. Minczakiewicz „Mowa – Rozwój –Zaburzenia – Terapia”, WSP, Kraków 1997.